24 de decembro de 2015

Carlos Drummond de Andrade

Explicación da vida
 
Leo Santana. Estatua de Drummond de Andrade na praia de Copacabana, Río de Xaneiro
 
 
 
A máquina do mundo
Carlos Drummond de Andrade
 


A máquina do mundo
.
E como eu palmilhasse vagamente
uma estrada de Minas, pedregosa,
e no fecho da tarde um sino rouco

se misturasse ao som de meus sapatos
que era pausado e seco; e aves pairassem
no céu de chumbo, e suas formas pretas

lentamente se fossem diluindo
na escuridão maior, vinda dos montes
e de meu próprio ser desenganado,

a máquina do mundo se entreabriu
para quem de a romper já se esquivava
e só de o ter pensado se carpia.

Abriu-se majestosa e circunspecta,
sem emitir um som que fosse impuro
nem um clarão maior que o tolerável

pelas pupilas gastas na inspeção
contínua e dolorosa do deserto,
e pela mente exausta de mentar

toda uma realidade que transcende
a própria imagem sua debuxada
no rosto do mistério, nos abismos.

Abriu-se em calma pura, e convidando
quantos sentidos e intuições restavam
a quem de os ter usado os já perdera

e nem desejaria recobrá-los,
se em vão e para sempre repetimos
os mesmos sem roteiro tristes périplos,

convidando-os a todos, em coorte,
a se aplicarem sobre o pasto inédito
da natureza mítica das coisas,

assim me disse, embora voz alguma
ou sopro ou eco ou simples percussão
atestasse que alguém, sobre a montanha,

a outro alguém, noturno e miserável,
em colóquio se estava dirigindo:
“O que procuraste em ti ou fora de

teu ser restrito e nunca se mostrou,
mesmo afetando dar-se ou se rendendo,
e a cada instante mais se retraindo,

olha, repara, ausculta: essa riqueza
sobrante a toda pérola, essa ciência
sublime e formidável, mas hermética,

essa total explicação da vida,
esse nexo primeiro e singular,
que nem concebes mais, pois tão esquivo

se revelou ante a pesquisa ardente
em que te consumiste… vê, contempla,
abre teu peito para agasalhá-lo.”

As mais soberbas pontes e edifícios,
o que nas oficinas se elabora,
o que pensado foi e logo atinge

distância superior ao pensamento,
os recursos da terra dominados,
e as paixões e os impulsos e os tormentos

e tudo que define o ser terrestre
ou se prolonga até nos animais
e chega às plantas para se embeber

no sono rancoroso dos minérios,
dá volta ao mundo e torna a se engolfar
na estranha ordem geométrica de tudo,

e o absurdo original e seus enigmas,
suas verdades altas mais que tantos
monumentos erguidos à verdade;

e a memória dos deuses, e o solene
sentimento de morte, que floresce
no caule da existência mais gloriosa,

tudo se apresentou nesse relance
e me chamou para seu reino augusto,
afinal submetido à vista humana.

Mas, como eu relutasse em responder
a tal apelo assim maravilhoso,
pois a fé se abrandara, e mesmo o anseio,

a esperança mais mínima — esse anelo
de ver desvanecida a treva espessa
que entre os raios do sol inda se filtra;

como defuntas crenças convocadas
presto e fremente não se produzissem
a de novo tingir a neutra face

que vou pelos caminhos demonstrando,
e como se outro ser, não mais aquele
habitante de mim há tantos anos,

passasse a comandar minha vontade
que, já de si volúvel, se cerrava
semelhante a essas flores reticentes

em si mesmas abertas e fechadas;
como se um dom tardio já não fora
apetecível, antes despiciendo,

baixei os olhos, incurioso, lasso,
desdenhando colher a coisa oferta
que se abria gratuita a meu engenho.

A treva mais estrita já pousara
sobre a estrada de Minas, pedregosa,
e a máquina do mundo, repelida,

se foi miudamente recompondo,
enquanto eu, avaliando o que perdera,
seguia vagaroso, de mãos pensas.

E como eu camiñase vagamente
un carreiro de Minas, pedrallento,
e no peche da tarde un sino rouco

mesturásese ao son dos meus zapatos,
que era pausado e seco; e aves pairasen
no ceo de chumbo, e as súas formas negras

moi paseniño fosen diluíndose
noutro mourén maior, vindo dos montes
e do meu propio ser desenganado,

a máquina do mundo alí entreabriuse
para quen de a romper xa se esguellaba
e só de o ter pensado se carpía.

Abriuse maxestosa e circunspecta,
sen emitir un son que fose impuro
nin un clarón meirande có aceptable

polas pupilas luídas na inspección
continua e dolorosa do deserto,
e pola mente exhausta de amentar

toda unha realidade que transcende
a propia imaxe súa debuxada
no rostro do misterio, nos abismos.

Abriuse en calma pura, e convidando
cantos sentidos e intuicións restaban
a quen de os ter usado xa os perdera

e nin desexaría recobralos,
se en van e para sempre os mesmos tristes
periplos sen roteiro repetimos,

a todos convidando, e en cohorte,
a se aplicaren sobre o pasto inédito
da natureza mítica das cousas,

e tal me dixo, malia voz ningunha
ou sopro ou eco ou simple percusión
atestase que alguén, sobre a montaña,

a outro alguén, nocturno e miserable,
en conversa se estaba a dirixir:
«O que en ti buscaras, ou fóra do

teu ser restricto e nunca se mostrou,
mesmo afectando darse ou ben renderse,
e máis se retraendo a cada instante,

olla, repara, ausculta: esa riqueza
que excede a toda perla, esa ciencia
sublime e formidable, mais hermética,

esa total explicación da vida,
ese nexo primeiro e singular,
que nin concibes xa, pois tan esquivo

se revelou perante a busca ardente
na que te consumiches… mira, observa,
abre o teu peito para o recibires.»

As máis soberbias pontes e edificios,
o que nos obradoiros se elabora,
o que pensado foi e logo atinxe

distancia superior ao pensamento,
os recursos da terra domeados,
e as paixóns e os impulsos e os tormentos,

e todo o que define o ser terrestre
ou se prolonga ata nos animais
e chega ás plantas para se embeber

no sono rancoroso mineral,
dá volta ao mundo e torna se afundir
na estraña orde xeométrica de todo,

e o absurdo orixinal e os seus enigmas,
as súas verdades máis altas que tantos
monumentos erguidos á verdade;

e a memoria dos deuses, e o solemne
sentimento de morte, que florea
no caule da existencia máis gloriosa,

todo se presentou nese relance
e me chamou cara ao seu reino augusto,
á fin sometido á ollada humana.

Mais, como eu resistise responder
a esta chamada tan marabillosa,
pois que abrandara a fe, e mesmo a ansia,

a esperanza máis mínima –esa arela
de ver esvaecida a tebra mesta
que entre os raios do sol inda se filtra;

como defuntas crenzas convocadas
presto e tremente non se persuadisen
a de novo tinguir a neutra face

que vou polos camiños amosando,
e como se outro ser, e non aquel
habitante de min hai tantos anos,

pasase a mandar na miña vontade
que, xa por si voluble, se cerraba
semellante a esas flores reticentes

en si mesmas abertas e pechadas;
como se un don tardío xa non fose
apetecible, antes ben desdeñable,

baixei os ollos, incurioso, laso,
sen querer colle-la cousa ofrecida
que
de balde se abría ao meu maxín.

A tebra máis estrita xa pousara
no carreiro de Minas, pedrallento,
e a máquina do mundo, repelida,

foi minuciosamente recompóndose,
mentres eu, avaliando o que perdera,
seguía vagaroso, coas mans mortas.

       
       
     
2015. Tradución de
Enrique Gutiérrez Miranda