Cunqueiro / Almada Negreiros

De bruxas e romanos

 
José de Almada Negreiros, Décimo Junio Bruto onda o río Limia (Tapiz)

“Comandadas por Decius Junius Brutus, as hostes romanas atinxiran a marxe esquerda do Limia no ano 135 a. C. A beleza do lugar failles crerse diante do lendario río Leteo, que apagaba tódalas lembranzas da memoria de quen o atravesase. Os soldados negáranse a atravesalo. Entón, empuñando o estandarte das aguias de Roma, o comandante chamou, da outra marxe, a cada soldado polo seu nome. Así proboulles non ser ese o río do Esquecemento.”

 

Álvaro Cunqueiro
Dous fragmentos do artigo Anxos e demos

 

Os romanos diante do Leteo

A miña rexión está nun extremo de España, xustamente no Finis Terrae no extremo occidental do mundo coñecido, lonxe, coma mergullada na néboa, escoitando as roucas voces do bosque e o mar, e durante moitos séculos non houbo camiños a poñente: Galicia illada, coma se fose verdade que pra entrar nela houbese que pasar polo río Letheo, o río do Esquecemento, conforme creron os romanos cando por alí chegaron a primeira vez.

Estaba o galego adornado de ouro e velando plenilunios, cando chegaron os romanos. Entraron polo sueste, polos actuais vales de Verín e Monterrei e de seguida se encontraron ca terra d’A Limia, onde está a lagoa de Antela, tan importante na maxia galega, porque se cre que asolagada nela está unha cidade que se chama nada menos que Antioquía de Galicia, coma Yss castigada por un pecado que non coñecemos. Era marzo, con néboas, e os romanos estaban naquela rexión desolada diante dun río que, coma o flumen est Arar de César, non se sabe se vai pra arriba ou pra abaixo, de tan aquietada que está a corrente, xunta aquela lagoa neboenta afuracada polas xunqueiras e os corvos que fuxían gralladores, de xeito que aqueles arriscados guerreiros de cen batallas non se non atrevían a pasar, porque dicían que era o Letheo, o río latino e occidental do Esquecemento. Temían que, se o atravesaban, perderían a memoria, esquecerían a súa lingua, non se lembrarían da patria nin da súa familia, e vagarían pra sempre amnésicos polo mundo.

Tivo quen os mandaba, Décimo Xunio Bruto, que pasalo el a cabalo e, dende a outra beira, comezar a chamalos polos seus nomes, dicírlle-las batallas en que estiveran, recordarlles cousas que lles sucederan xuntos nas cen campañas de Roma, ata convencelos de que non se perdía a memoria pasando aquel río e que, por consecuencia, non era o Letheo.

 

A bruxa Manuela Miranda

Así que non é que en Galicia haxa máis bruxas, senón que somos os galegos quen cremos que as hai. Admitímo-la existencia de moitas meigas, que veñen ser o mesmo que as bruxas, por máis que entre nós tamén teña a palabra a acepción de afagadeira, sedutora, embelecadora.  (…)

Pra non andar con divagacións, hei dicir que as bruxas concedían un gran poder ó Príncipe do Mal, e lle atribuían unha gran sapiencia. Era esa presunción de poder alcanzar aquela outra ciencia o que as mantiña no oficio de bruxas. Segundo o cóengo Christian, no seu libro Actualidade de Satanás, outorgábanlle unha potencia semellante á divina xustamente por esa ciencia secreta ou maga.

E iso sabémolo porque efectivamente eran saberes que se transmitían no sábado, é dicir, por tradición oral, pero ademais lénllela a certas bruxas determinados demos menores cos que chegaron a ter relacións amorosas. Hase ter en conta que, por exemplo, san Tomé de Aquino, ou san Boaventura, aceptan que haxa trato carnal entre seres humanos e trasnos, con todo o asunto dos íncubos e os súcubos, á parte de que é cousa que aparece por tódolos lados nos procesos da Inquisición, xa francesa, como sobre todo, española. No libro de Bernardo Barreiro de Vázquez Varela vén como unha bruxa chamada Manuela Miranda, de Pontevedra, no ano 1615 ou 16, foi acusada de ter amores co demo. Por tres veces compareceron testemuñas, xente ben de Pontevedra, a declarar que o viran cos seus propios ollos, e os inquisidores aceptan –deámolo por probado– que a Manuela cumpría débito conxugal.

 

Ángeles y demonios (Anxos e demos) foi publicado en castelán no nº 37 de Los Cuadernos del Norte en agosto de 1986 e traducido ó galego no libro Universo Cunqueiro da editorial Sotelo Blanco, 2005. (A presente traducción é propia.)