1 de xaneiro de 2015

Michelangelo Buonarroti (1-10)

◄ anterior

seguinte ►

 

Michelangelo Buonarroti


RIMAS
I. 001 ~ 010

001

Molti anni fassi qual felice, in una
brevissima ora si lamenta e dole;
o per famosa o per antica prole
altri s’inlustra, e ’n un momento imbruna.

Cosa mobil non è che sotto el sole
non vinca morte e cangi la fortuna.


002

Sol io ardendo all’ombra mi rimango,
quand’el sol de’ suo razzi el mondo spoglia:
ogni altro per piacere, e io per doglia,
prostrato in terra, mi lamento e piango.


003

Grato e felice, a’ tuo feroci mali
ostare e vincer mi fu già concesso;
or lasso, il petto vo bagnando spesso
contr’a mie voglia, e so quante tu vali.

E se i dannosi e preteriti strali
al segno del mie cor non fur ma’ presso,
or puoi a colpi vendicar te stesso
di que’ begli occhi, e fien tutti mortali.

Da quanti lacci ancor, da quante rete
vago uccelletto per maligna sorte
campa molt’anni per morir po’ peggio,

tal di me, donne, Amor, come vedete,
per darmi in questa età più crudel morte,
campato m’ha gran tempo, come veggio.


004

Quanto si gode, lieta e ben contesta
di fior sopra ’ crin d’or d’una, grillanda,
che l’altro inanzi l’uno all’altro manda,
come ch’il primo sia a baciar la testa!

Contenta è tutto il giorno quella vesta
che serra ’l petto e poi par che si spanda,
e quel c’oro filato si domanda
le guanci’ e ’l collo di toccar non resta.

Ma più lieto quel nastro par che goda,
dorato in punta, con sì fatte tempre
che preme e tocca il petto ch’egli allaccia.

E la schietta cintura che s’annoda
mi par dir seco: qui vo’ stringer sempre.
Or che farebbon dunche le mie braccia?


005

I’ ho già fatto un gozzo in questo stento,
coma fa l’acqua a’ gatti in Lombardia
o ver d’altro paese che si sia,
c’a forza ’l ventre appicca sotto ’l mento.

La barba al cielo, e la memoria sento
in sullo scrigno, e ’l petto fo d’arpia,
e ’l pennel sopra ’l viso tuttavia
mel fa, gocciando, un ricco pavimento.

E’ lombi entrati mi son nella peccia,
e fo del cul per contrapeso groppa,
e ’ passi senza gli occhi muovo invano.

Dinanzi mi s’allunga la corteccia,
e per piegarsi adietro si ragroppa,
e tendomi com’arco sorïano.

Però fallace e strano
surge il iudizio che la mente porta,
ché mal si tra’ per cerbottana torta.

La mia pittura morta
difendi orma’, Giovanni, e ’l mio onore,
non sendo in loco bon, né io pittore.


006

Signor, se vero è alcun proverbio antico,
questo è ben quel, che chi può mai non vuole.
Tu hai creduto a favole e parole
e premiato chi è del ver nimico.

I’ sono e fui già tuo buon servo antico,
a te son dato come e’ raggi al sole,
e del mie tempo non ti incresce o dole,
e men ti piaccio se più m’affatico.

Già sperai ascender per la tua altezza,
e ’l giusto peso e la potente spada
fussi al bisogno, e non la voce d’ecco.

Ma ’l cielo è quel c’ogni virtù disprezza
locarla al mondo, se vuol c’altri vada
a prender frutto d’un arbor ch’è secco.


007

Chi è quel che per forza a te mi mena,
oilmè, oilmè, oilmè,
legato e stretto, e son libero e sciolto?
Se tu incateni altrui senza catena,
e senza mane o braccia m’hai raccolto,
chi mi difenderà dal tuo bel volto?


008

Come può esser ch’io non sia più mio?
O Dio, o Dio, o Dio,
chi m’ha tolto a me stesso,
c’a me fusse più presso
o più di me potessi che poss’io?
O Dio, o Dio, o Dio,
come mi passa el core
chi non par che mi tocchi?
Che cosa è questo, Amore,
c’al core entra per gli occhi,
per poco spazio dentro par che cresca?
E s’avvien che trabocchi?


009

Colui che ’l tutto fe’, fece ogni parte
e poi del tutto la più bella scelse,
per mostrar quivi le suo cose eccelse,
com’ha fatto or colla sua divin’arte.


010

Qua si fa elmi di calici e spade
e ’l sangue di Cristo si vend’a giumelle,
e croce e spine son lance e rotelle,
e pur da Cristo pazïenzia cade.

Ma non ci arrivi più ’n queste contrade,
ché n’andre’ ’l sangue suo ’nsin alle stelle,
poscia c’a Roma gli vendon la pelle,
e ècci d’ogni ben chiuso le strade.

S’i’ ebbi ma’ voglia a perder tesauro,
per ciò che qua opra da me è partita,
può quel nel manto che Medusa in Mauro;

ma se alto in cielo è povertà gradita,
qual fia di nostro stato il gran restauro,
s’un altro segno ammorza l’altra vita?

 

 

Moitos anos bota feliz un home
e nunha breve hora lanxe e doe,
ou por liñaxe antiga e afamada
loce outro e xa nun intre se ensombrece.

Ren mudable baixo do sol existe
que non venza a morte e troque a fortuna.


 

Tan só eu ardendo na sombra fico
cando o sol dos seus raios ispe o mundo;
aos outros dá pracer, mais eu con dor
na terra prosternado laio e choro.


 

Ledo e feliz, os teus feroces males
frear e vencer foime antes concedido;
canso agora, decote o peito enchoupo
contra o meu desexo, e sei canto podes.

E se daniñas as pasadas frechas
nunca ao meu corazón deron no albo,
chegas agora a te vingar cos dardos
deses belos ollos, todos mortais.

Tal de ichós e redes un paxariño
zafa, por mala sorte, moitos anos
ceibo, para morrer de peor xeito,

así a min, donas, Amor, como vedes,
por darme nesta idade máis cruel morte,
ceiboume moito tempo, como vexo.


 

Como se goza, alegre e ben tecida,
coas douradas flores do seu cabelo,
a grilanda, que a unha e outra aparta
por se-la primeira en bicarlle a fronte!

Contento o día todo está o vestido
que encerra o peito dela e despois abre,
e o que chaman ouro fiado, que o colo
e as súas meixelas de tocar non para.

Pero a máis leda é a fita, pois goza,
dourada a punta, posta de tal modo
que preme e toca o peito que suxeita.

E o sinxelo cinto anoado, a el mesmo
dicir parece: «Aquí por sempre aperto».
E eu, que farei con estes brazos meus?


 

Saíume papo por mor desta mágoa,
coma aos gatos por mor da auga en Lombardía
ou calquera outro país onde sexa,
que á forza a tripa cólgame do queixo.

Coa barba cara ao ceo, os miolos sinto
na gobia, e entorto o peito coma harpía,
e o pincel por riba da miña cara
faime, pingando, un tapiz colorido.

Os riles éntranme xa ata o bandullo
e, coma anca, o cu saco en contrapeso,
e pasos sen ollos vou dando en balde.

Contra diante estíraseme o pelello
e prégase detrás reagrupándose,
e esténdome coma un arco romano.

Así falaz e estraño
xurde o xuízo, que é o que á mente dirixe,
pois tira mal o tiratacos torto.

Esta murcha pintura
deféndea ti, Giovanni, e a miña honra,
pois non ten bo prez, nin eu son pintor.


 

Señor, se é certo algún proverbio antigo
é aquel que di: «quen pode nunca quere».
Ti criches en fábulas e na verba
e premias ao inimigo da verdade.

Eu son e sempre fun o teu fiel servo
e a ti pertenzo coma ao sol os raios,
mais o meu tempo non te importa ou doe
e se máis me afano, menos te aprazo.

Esperaba ascender xunta a túa alteza,
e, coa xusta balanza e forte espada,
foses propicio, e non a voz do eco.

Mais o ceo rexeita poñer no mundo
virtude ningunha, e fai que outros vaian
apañar froita dunha árbore seca.


 

Quen é o que pola forza a ti me leva,
carai, carai, carai,
atado e preso, malia libre e solto?
Se a outros ti encadeas sen cadea,
e sen mans e sen brazos me agarraches,
quen me defenderá da túa beleza?


 

Como pode ser que eu non sexa meu?
Ai Deus, ai Deus, ai Deus,
quen me quita a min mesmo
e está de min máis preto
ca min para máis poder ter ca eu teño?
Ai Deus, ai Deus, ai Deus,
como é que me atravese o corazón
sen me tocar sequera?
¿Que cousa é isto, Amor,
que no corazón entra polos ollos
e dentro de tan pouco espazo medra,
e mesmo aínda reborda?


 

Aquel que todo o fixo, e cada cousa,
de entre estas as máis belas escolleu
para nos revelar canto hai sublime,
e así fixo coa súa divina arte.


 

Fanse aquí espadas e helmos cos cálices
e o sangue de Cristo venden á envorca;
cruces e espiñas son lanzas e escudos
e inda a paciencia de Cristo non mingua.

Mais que non volva por estas contornas
porque o seu sangue ha chegar ás estrelas
logo que en Roma ata a pel lle venderan
e á virtude os camiños pecharon.

Hei me aledar de perde-los meus cartos
pois xa entreguei o traballo, e o do manto
pode en min tal que Medusa no Atlas;

mais se no ceo é benvinda a pobreza,
como acadar redención, se na terra
outro sinal xa nos nega a outra vida?


Leone Leoni, Michelangelo

Notas


001. Primeira obra poética conservada de Michelangelo. Trátase dun soneto inacabado, escrito no reverso dunha folla que tamén inclúe un debuxo dun apóstolo, probablemente para o San Mateo do Duomo de Florencia, 1503, e un bosquexo dunha escena de batalla, talvez a Batalla de Cascina, de 1504.

002. Cuarteto illado, escrito nunha folla con bosquexos que datan dos anos 1503-1504.

003. Soneto escrito no reverso dunha folla con debuxos de cabalos e escenas de batalla, talvez para o cartón da Batalla de Cascina, de 1504, na que tamén figuran os poemas numerados 6, 7, 8 e 9.

004. Soneto escrito no reverso dunha carta enviada a Michelangelo, quen se encontraba en Boloña, polo seu irmán o 24 de decembro de 1507.

005. Soneto "caudato" dobre, isto é con "cola" de dobre estrambote, datado entre 1509 e 1510, mentres Michelangelo traballaba nos frescos da Capela Sistina (1508-1512), e escrito sobre unha folla que tamén contén un bosquexo que representa o autor pintando coa cabeza cara a arriba, como di o texto. Está dirixido ao seu amigo Giovanni da Pistoia, un literato membro da Accademia Fiorentina, e expresa a precaria situación en que Michelangelo houbo de traballar sobre a estada, en posturas forzadas e co pincel pingándolle na cara, amais da difícil relación que mantiña coa curia pontificia. Enténdese que cos gatos do segundo verso se refire aos labregos da Lombardía, aos que seica chamaban así, que sufrían bocio (papo) a causa da auga da rexión. A serliana ou arco siríaco (no orixinal italiano arco sorïano) é unha combinación dun arco de medio punto con dous vans alintelados; para simplificar arco romano.

 

006. Soneto datado en 1511; vai dirixido ao Papa Xulio II, queixándose das intrigas de Bramante e Rafael para que este último substituíse a Michelangelo na pintura dos frescos da Capela Sistina. Na árbore seca pode haber unha alusión ao apelido do papa, Della Rovere: ‘do carballo’.

007. Madrigal datado en 1511.

008. Madrigal datado en 1511.

009. Cuarteto illado que aparece na mesma folla que os poemas 3, 6, 7 e 8; de 1511.

010. Soneto, probablemente de 1512, denunciando a corrupción e mailo extravío da Igrexa de Roma. Segundo a mitoloxía grega, nun combate en Mauritania (Mauro), a cabeza de Medusa, sostida por Perseo, petrificou ao titán Atlas, converténdoo no cordal do Atlas; o papa Xulio II (o do manto), para quen Michelangelo concluíra a Capela Sistina en 1512, con irregularidades nos pagamentos, tiña tanto poder sobre el coma Medusa sobre Atlas. Outro sinal: non o sinal da cruz senón o do ouro e o enriquecemento.

Michelangelo - I’ ho già fatto un gozzo in questo stento

······  ☼  ······
 

Daniele da Volterra - MichelangeloRetrato de Michelangelo por Daniele da Volterra

 


O texto italiano seguido para a tradución é o da edición crítica de Enzo Noè Girardi (Michelangiolo Buonarroti. Rime, Gius, Laterza & Figli, Bari, 1960), que establece unha ordenación cronolóxica baseada na evolución da caligrafía dos manuscritos; é accesible en wikisource.org, bibliotecaitaliana.it, (imprimible), liberliber.it, e en pdf en letteraturaitaliana.net.

A información das notas procede na súa meirande parte da edición de Girardi e da de Paolo Zaja (Michelangelo Buonarroti. Rime, RCS Libri, Milán 2010), amais doutras fontes, incluídas as wikipedias italiana, española e inglesa.

Foron consultadas a tradución castelá dos sonetos realizada por Luis Antonio de Villena, (Sonetos completos de Miguel Ángel Buonarroti, Cátedra, Madrid 2007), e as traducións inglesas dispoñibles en archive.org, poemhunter.com, colecizj.easyvserver.com, publicdomainreview.org e outras.


simil uom né maggior non nacque mai”

 

······ ······
© ēgm. 2015
►esp.


Entradas publicadas:

::: 011-020 021-030 031-040 041-050 051-060 061-070 071-080 081-090 091-100
101-110 111-120 121-130 131-140 141-150 151-160 161-170 171-180 181-190 191-100
201-210 211-220 221-230 231-240 241-250 251-260 261-270 271-280 281-290 291-302