Herberto Helder

O nome

Portada de Poemacto, 1961

 

POEMACTO
Herberto Helder

	I
	Déitome, érgome, penso que é enorme cantar. Unha galla canta branco. Unha cidade canta luces. Penso agora que é profundo atopa-las mans. Atopar instrumentos dentro da anguria: clavicordios e liras ou laúdes intencionados. Cantar rosetóns de pedra na neboeira. Canta-la sanguenta neboeira. O amor atravesado por un dardo que estremece o home ata as bases. Canta-lo noso propio dardo lanzado á becha que atravesa o mundo. Ao nome que sangra. Que vai sangrando e deixando un rastro pola culminante noite fóra. Iso é o nome do amor que é o nome do canto. Canto na soidade. O amor obsesivo. A obsesiva soidade cantante. Déitome, e é enorme. É enorme se erguer, cegar, cantar. Te-las mans como a neboeira a arder. As casas son fabulosas, cando digo: casas. Son fabulosas as mulleres, se conmovido digo: as mulleres. As cortinas no cume das xanelas faíscan coma lóstregos. Eu vivo cantando as mulleres incendiarias e a inmensa soidade verídica coma un vaso. Porque un vaso canta na miña boca. Canta a bebida en min. Veridicamente, eu canto no mundo. Que falen á présa. Esténdanse no meu pensamento. Mergullen a súa voz na miña tebra coma unha gorxa. Porque eu desexaría tanto espertar dentro da vosa voz na miña boca. Agora sei que as estrelas están habitadas. A vosa existencia dura e quente é a masa dunha estrela. Porque esa estrela canta no sitio onde vai se-la miña vida. Queimáde-las vosas noites á honra do meu amor. O amor é forte. Que cosa forte que é a loucura. Porque a loucura canta minada de portas. Nós saímos polas portas, nós entramos cara ao interior da loucura. As cadeiras cantan aos que están sentados. Cantan os espellos a mocidade adxectiva dos que se ollan. Estou inquedo e cego. Canto. A morte cántame ao fondo. É un canto absoluto. Imaxino o meu corpo, un outeiro. O meu corpo escada de estrela. Nata. Frecha. Obxecto cantante. Corpo coa súa morte que canta. Imaxino un outeiro con voces. Unha escada con canto de estrela. Imaxino esa espesa nata cantante. Unha que canta frecha. Imaxino a miña voz total da morte. Porque todo canta e cantar é enorme. Imaxino a delicadeza. A sutileza. O toque case aéreo, case aereamente brutal. Ser tocado polas voces coma ser ferido polos dedos, polos rudos cravos da planicie. Ser espertado, espertado. Porque cantar é un subterráneo. Despois é un patio. Imaxino que as voces son escadas. Voces para acada-lo canto. O canto é o meu corpo purificado. Porque o meu corpo ten unha súa morte tocada incendiariamente. A morte –di o canto– é o amor enorme. É enorme estar cego. Canta o meu gran corpo cego. Relucir no alto polo silencio dentro. O silencio canta aloxado na morte. Déitome, érgome, penso que é enorme cantar.
	.
	.
	II
	.
	A miña cabeza estremece con todo o esquecemento. Eu procuro dicir como todo é outra cousa. Falo, penso. Soño sobre os tremendos ósos dos pés. É sempre outra cousa, unha soa cousa cuberta de nomes. E a morte pasa de boca en boca coa leve saliva, co terror que hai sempre no fondo informulado dunha vida. Sei que os campos imaxinan as súas propias rosas. As persoas imaxinan os seus propios campos de rosas. E ás veces estou en fronte dos campos como se morrese; outras, como se agora soamente eu puider espertar. Por veces todo se ilumina. Por veces sangra e canta. Eu digo que ninguén se perdoa no tempo. Que a loucura ten espiñas coma unha gorxa. Eu digo: roda ao lonxe o outono, e que é o outono? As pálpebras baten contra o gran día masculino do pensamento. Boto cousas vivas e mortas no espírito da obra. A miña vida extasíase coma un cámara de fachos. Era unha casa –como direi?– absoluta. Eu xogo, eu xuro. Era unha casinfancia. Sei que era unha casa tola. Eu metía as mans na auga: adormecía, relembraba. Os espellos rachábanse contra a nosa mocidade. Apalpo agora o xirar das brutais, líricas rodas da vida. Hai no esquecemento, ou na lembranza total das cousas, unha rosa coma unha alta cabeza, un peixe coma un movemento rápido e severo. Unha rosapeixe dentro da miña idea desvariada. Hai vasos, garfos embriagados dentro de min. Porque o amor das cousas no seu tempo futuro é terriblemente profundo, é suave, devastador. As cadeiras ardían nos lugares. As miñas irmás habitaban no cume do movemento como seres pasmados. Ás veces rían alto. Tecíanse no seu escuro terrorífico. A menstruación soñaba podre dentro delas, á boca da noite. Cantaba moi baixo. Parecía fluír. Rodea-las mesas, as penumbras fulminadas. Chovía nas noites terrestres. Eu quero berrar maisalén da loucura terrestre. Era húmido, destilado, inspirado. Había rigor. Oh, exemplo extremo. Había unha esencia de obradoiro. Unha materia sensitiva no segredo dos froiteiros, coas súas mazás centrípetas e mailas uvas colgadas sobre a madureza. Había a magnolia quente dun gato. Gato que entraba polas mans, ou magnolia que saía da man cara ao rostro da nai sombriamente pura. Ai, nai tola á volta, sentadamente completa. As mans tocaban por cima do ardor a carne como un pedazo extasiado. Era unha casabsoluta –como direi?–, un sentimento de que algunhas persoas ían morrer. Demencia para sorrir elevadamente. Ter amoras, follas verdes, espiñas con pequena tebra por tódolos recantos. Nome no espírito coma unha rosapeixe. Prefiro enlouquecer nos corredores arqueados agora nas palabras. Prefiro cantar nas varandas interiores. Porque había escadas e mulleres que paraban minadas de intelixencia. O corpo sen rosácea, a linguaxe para amar e rumiar. O leite cantador. Eu agora mergullo e ascendo coma un vaso. Trago cara a arriba esa imaxe de auga interna. Bolígrafo do poema disolvido no senso primacial do poema. Ou o poema subindo polo bolígrafo, atravesando o seu propio impulso, poema regresando. Todo se levanta coma un cravo, unha faca levantada. Todo morre o seu nome noutro nome. Poema non saído do poder da loucura. Poema como base inconcreta de creación. Ah, pensar con delicadeza, imaxinar con ferocidade. Porque eu son unha vida con furibunda melancolía, con furibunda concepción. Con algunha ironía furibunda. Eu son unha devastación intelixente. Con caléndulas fabulosas. Ouro por riba. A madrugada ou a noite triste tocadas en trompeta. Son algunha cousa audible, sensible. Un movemento. Cadeira conxecturándose na cavidade feita ao sentar. Ou flores bebendo a xerra. O silencio estrutural das flores. E a mesa debaixo. A soñar.
	.
	.
	III
	.
	O actor acende a boca. Despois os cabelos. Finxe as súas caras nas pozas interiores. O actor pon e quita a cabeza de búfalo. De veado. De rinoceronte. Pon flores nos cornos. Ninguén ama tan desalmadamente como o actor. O actor acende os pés e mailas mans. Fala devagar. Parece que se difunde aos bocados. Bocado estrela. Bocado xanela cara a fóra. Outro bocado gruta cara a dentro. O actor toma as cousas para botar lume ao pequeno talento humano. O actor estala como sal queimado. O que rutila, o que arde destacadamente na noite, é o actor, con unha voz pura monotonamente batida pola soidade universal. O espantoso actor que tira e coloca e retira o adxectivo da cousa, a sutileza da forma, e precipita a verdade. Dunha banda extrae a mazá coa súa divagación de mazá. Fabrica peixes mergullados na propia labarada de peixes. Porque o actor está coma a mazá. O actor é un peixe. Sorrí así o actor contra a face de Deus. Ornamenta a Deus con simplicidades silvestres. O actor subtrae a Deus de Deus, e dá velocidade aos lugares aéreos. Porque o actor é unha astronave que atravesa a distancia de Deus. Envolve. Desvela. O actor di unha palabra inaudible. Reduce a humidade e a calor da terra á confusión desa palabra. Recita o libro. Amplifica o libro. O actor acende o libro. Levita polos campos como a dura auga do día. O actor é tremendo. Ninguén ama tan repelentemente como o actor. Como a unidade do actor. O actor é un adverbio que ramificou dun substantivo. E o substantivo retorna e xira, e o actor é un adxectivo. É un nome que provén ultimamente do Nome. Nome que se murmura en si, e axita, e enlouquece. O actor é o gran Nome cheo de reflectores. O nome que cega. Que sangra. Que é o sangue. Así o actor ergue o corpo, enche o corpo con melodía. Corpo que treme de melodía. Ninguén ama tan corporalmente como o actor. Como o corpo do actor. Porque o talento é transformación. O actor transforma a propia acción da transformación. Solidifícase. Gasifícase. Complícase. O actor crece no seu acto. Fai crece-lo acto. O actor actifícase. É enorme o actor coa súa osamenta de base, coas súas tantas xanelas, as rúas... o actor coa emotiva publicidade. Ninguén ama tan publicamente como o actor. Como o segredo actor. En estado de graza. En compacto estado de pureza. O actor ama en acción de estrela. Acción de mímica. O actor é un tenebroso recollemento de onde xermola a pantomima. O actor ve aparece-la mañá sobre a cama. Ve a cobra entre as pernas. O actor ve fulminantemente como é puro. Ninguén ama o teatro esencial como o actor. Como a esencia do amor do actor. O teatro xeral. O actor en estado xeral de graza.

 

Frederico Penteado, Herberto Helder  (Wikimedia Commons)

 

---

 

		Gárgola. Por dentro a choiva que a incha, por fóra a pedra misteriosa que a mantén suspensa. E a boca demoníaca do prodixio baléirase no caos. Ese animal, erguido ao trono dunha estrela, que se debruza cara a onde escurezo. Polos flancos constrúo a criatura. Onde corre o arrepío, das espádoas cara ao fondo, con forza atenta. Constrúo aquela masa de tetas e uñas, pola espiña, rosas abertas das guerlas, embigo, mandíbulas. Ata o centro da súa ardua talla de estrela. O seu burato de auga na miña boca. E construíndo falo. Son lírico, aterrecedor. Conságroa no baño bautismal dun poema. Inauguro. Fóra e dentro inauguro o nome de que morro.
		Por dentro a chuva que a incha, por fora a pedra misteriosa que a mantém suspensa. E a boca demoníaca do prodígio despeja-se no caos. Esse animal erguido ao trono de uma estrela, que se debruça para onde escureço. Pelos flancos construo a criatura. Onde corre o arrepio, das espáduas para o fundo, com força atenta. Construo aquela massa de tetas e unhas, pela espinha, rosas abertas das guelras, umbigo, mandíbulas. Até ao centro da sua árdua talha de estrela. Seu buraco de água na minha boca. E construindo falo. Sou lírico, medonho. Consagro-a no banho baptismal de um poema. Inauguro. Fora e dentro inauguro o nome de que morro.

 

 

Alexandra Antunes, Retrato tipográfico de Herberto Helder (alexandraantunes.com)

 

 

O prestixio da poesía

O prestixio da poesía é menos o non rematar nunca que realmente empezar. É un inicio perenne, nunca unha chegada, sexa ao que for. E ficamos estendidos nas camas, afrontando a perturbada imaxe da nosa imaxe, así, mirados polas cousas que miramos. Aprendemos entón certas astucias, por exemplo: é preciso atrapa-la ocasional distracción das cousas, e desaparecer; fuxir cara a outro lado, onde elas nin sospeiten da nosa conciencia; e atrapalas cando pechan as pálpebras, un momento, rápidas, e rapidamente poñelas baixo o noso dominio, atrapa-las cousas durante a súa distracción fortuíta, un interregno, un intre oblicuo, e enriquecer e intoxica-la vida con esas misteriosas cousas roubadas. Tamén lle roubámo-la cara lapeante aos espellos, roubámolle á noite e ao día as súas inextricables imaxes, roubámo-la vida propia á vida común, e somos conducidos por ese roubo a un equívoco: a condenación ou condanación de inquilinos da irrealidade absoluta. O que excede a insolvencia biográfica: cos nomes, as cousas, os sitios, as horas, a medida pequena de como se respira, a morte que non se refuta con verbo ningún, argumento ningún, latrocinio ningún. Vivimos demoniacamente a nosa inocencia toda.

 

Traducións de ēgm. 2015

►youtube: Minha cabeça estremece (Poemacto II) Recitado por Rodrigo Leão
►youtube: Havia um homem que corria pelo orvalho dentro
►Vasco Cavalcante. Herberto Helder
►Sylvia Beirute. Herberto Helder, Poemas seleccionados
►Herberto Helder, Textos e poemas

 

 

 

Quero um erro de gramática que refaça
na metade luminosa o poema do mundo,
e que Deus mantenha oculto na metade nocturna
o erro do erro:
alta voltagem do ouro,
bafo no rosto.

*

►español